ام الکتاب، اثر غالیان شیعه قرن دوم

تاریخ این کتاب حداکثر به زمان هارون‌الرشید برمی‌گردد، یعنی اواخر سدة دوم هجری. این کتاب یکی از منابع باقی‌ماندة جریان‌های گنوسی (عرفانی) میانرودان و ایران است که بعدها به غالیان‌ِ شیعه (گزافه‌گویان) شهرت یافتند.

ام‌الکتاب در کنار‌ِ «کتاب‌ِ هفت و سایه‌ها» [کتاب الهفت و الاظله] به معدود کتاب‌های غالیان شیعه تعلق دارد که می‌تواند تا حدودی بر حال و هوای مراحل‌ِ آغازین اسلام پرتوافکنی کند.

تاریخ نگارش: پیش از ۱۸۰ هجری

مکان‌ِ کشف‌ِ کتاب: شُغنان (تاجیکستان امروزی)

ویراستار: ولادیمیر الکسویچ ایوانف