رضاشاه و تحولات ایران معاصر

در تاریخ معاصر ایران، بیست سال فرمان‌روایی رضاشاه سزاوار نگرشی واقع‌بینانه است. چه‌بسا بی‌خبری از این دوره‌ی پرتنش و سرنوشت‌ساز ایران بسیاری‌ را گمراه کرده است. درک درست و واقع‌بینانه از آن سال‌ها مستلزم این است که شخصیت رضاخان و خوی‌و‌خصال و اخلاق او نیز شناخته شود؛ وزمینه‌های تاریخی‌ و سیاسی‌‌ به قدرت رسیدن رضاخان نیز بررسی شود. اماقضاوت درباره‌ی شخصیت و اخلاق آمرانه‌ی رضاشاه به سادگی میسر نیست و باید دید این اخلاق آمرانه تا چه حد در پیش‌برد اهداف رضاخان، یعنی پیشرفت و‌یک‌پارچگی ایران، کمک کرده و تا چه اندازه موجب انحطاط شده است. در کنارشناخت شخصیت رضاخان باید شناختی درست از دیگر رجال سیاسی هم‌دوره‌ی او نیزداشت، تا بتوان به قضاوتی واقع‌بینانه‌تر رهنمون شد. به همین منظور نویسنده به معرفی دیگر رجال سیاسی هم‌دوره‌ی رضاخان و زمینه‌های زوال سلسله‌ی قاجار و ظهور دوره‌ی پهلوی نیز می‌پردازد و زمینه‌های سیاسی و اجتماعی بیست سال حکومت مقتدارنه‌ی رضاخان را بررسی می‌کند. نویسنده ‌در بخش‌هایی ازکتاب نظر برخی از مورخان را درباره‌ی به قدرت رسیدن رضاشاه نقد و بررسی می‌کند و این نظر را که رضاشاه به‌وسیله‌ی انگلیسی‌ها به قدرت رسید، مردود می‌داند و ضمن ارائه‌ی اسنادی معتقد است که ‌انگلیسی‌ها در به قدرت رسیدن رضاخان نقشی نداشتند و‌ ‌تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوران ایران زمینه‌های ظهور یک زمامدار قدرتمند و با اقتدار را اقتضا می‌کرد. نویسنده با این رویکرد، نگاهی متفاوت به رضاشاه و دوره‌ی زمامداری او دارد و برای بررسی این دوره‌ از تاریخ معاصر ایران، با نگاهی خاص به رضاخان و کارکردهایش‌برای تشکیل ایرانی یک‌پارچه و مدرنیزه شدن کشور می‌پردازد؛ و برای رسیدن به نگاهی روشن و واقع‌بینانه به این دوره‌ی تاریخی، اسناد بسیاری را بررسی می‌کند و در بخش ضمائم کتاب نیز می‌‌آورد و به بررسی تحولات آخرین سال‌های دوره‌ی قاجار، نهضت مشروطیت و سقوط قاجاریه و به قدرت رسیدن رضاخان،‌زمامداری‌ ‌و سرانجام به سقوطش می‌پردازد. کتاب رضاشاه و تحولات ایران معاصر در برگیرنده‌ی هفت بخش اصلی و بخش‌های فرعی‌تر است. بخش‌هایِ مختلف کتاب عبارتند از «آخرین‌ سال‌های سلسله‌ی قاجار»؛ «کوشش‌ها و نهادها برای ترویج اندیشه‌های مترقی»؛ «برآمدن رضاخان و سلطنت رضاشاه»؛ «برخی از نخبگان دوره‌ی رضاشاه»؛ «تحولات دوران رضاشاه»؛ «دوران جنگ جهانی دوم و اشغال ایران» و «رویداد سوم شهرویور و پیامدهای آن»؛ «روزشمار تاریخ معاصر ایران» و «ضمائم» که ‌دربرگیرنده‌ی تعدادی سند تاریخی است.